Startup dünyası yüksək potensialı ilə yanaşı, böyük risklər də daşıyır. Hər il minlərlə startup yaranır, lakin çox az bir qismi uğur qazanır. Təəssüf ki, startupların əksəriyyəti bir neçə ildən sonra ya fəaliyyətini dayandırır, ya da böyük maliyyə itkiləri ilə üzləşir. Uğursuzluq halları hər nə qədər məyus edici olsa da, bu təcrübələr dəyərli dərslər təqdim edir. Uğursuz startupların təcrübələrini analiz edərək, hansı səhvlərin təkrar olunmamasını öyrənmək və gələcəkdə daha düzgün qərarlar qəbul etmək mümkündür. Bu məqalədə, uğursuz startupların qarşılaşdığı əsas səbəbləri və öyrənə biləcəyimiz təcrübələri araşdıracağıq.
1. Bazar Tələbatının Yanlış Qiymətləndirilməsi
Uğursuz startupların qarşılaşdığı ən böyük problemlərdən biri bazar tələbatının düzgün qiymətləndirilməməsidir. Bir çox startup, məhsul və ya xidmətinin müştərilər üçün nə qədər əhəmiyyətli olacağını düşünərək bazara daxil olur, lakin əslində bu məhsula real tələbat olmaya bilər. Bu yanlış qiymətləndirmə startupların resurslarını lazımsız yerə sərf etməsinə və nəticədə uğursuzluğa düçar olmasına səbəb olur.
Nümunə: Juicero
Juicero adlı startup, lüks şirəçəkən cihazı ilə bazarda innovasiya yaratmaq istədi. Lakin məhsul çox bahalı idi və istifadəçilərin ona marağı az oldu. Həmçinin, bu cihazla təklif olunan paketlərin əllə sıxılması mümkündü, bu da cihazın qiymətinin haqsız olduğu qənaətinə gətirib çıxardı. Bazar tələbatını yanlış dəyərləndirdikləri üçün Juicero tez bir zamanda uğursuz oldu.
Öyrəniləcək Dərs:
Məhsul və ya xidmətinizi bazara çıxarmazdan əvvəl, müştəri tələbatını dərindən araşdırın. Müştəri tələbləri və bazar ehtiyacları barədə dəqiq məlumatlara əsaslanın. Startapınızın həll etdiyi problemi müştərilərin həqiqətən yaşayıb-yaşamadığını və təklif etdiyiniz həllin dəyərli olduğunu müəyyən edin.
2. Səhv Biznes Modeli Seçimi
Startupların uğursuzluğa uğramasının əsas səbəblərindən biri də uyğun olmayan biznes modelinin seçilməsidir. Hətta yaxşı məhsul və ya xidmət də olsa, düzgün seçilməmiş bir biznes modeli ilə şirkətin davamlı gəlir əldə etməsi çətinləşir. Səhv biznes modeli investisiyaların itirilməsinə və resursların səmərəsiz istifadə edilməsinə səbəb ola bilər.
Nümunə: Quibi
Quibi, qısa formalı video platforması olaraq böyük ambisiyalarla bazara daxil oldu. Platforma, istifadəçilərin smartfonlarında izləməsi üçün yüksək keyfiyyətli qısa məzmun yaratmağa fokuslanmışdı. Lakin Quibi abunə əsaslı bir model seçdi və izləyicilərdən müntəzəm ödəniş tələb etdi. Bu model bazarda müvəffəq olmadı, çünki istifadəçilər artıq YouTube və TikTok kimi pulsuz məzmun təqdim edən platformalara alışmışdılar. Nəticədə, Quibi bir ildən az müddətdə fəaliyyətini dayandırdı.
Öyrəniləcək Dərs:
Biznes modelini diqqətlə seçmək və onu bazarın tələblərinə uyğunlaşdırmaq vacibdir. Müştərilərin ödəməyə hazır olduğu qiymət və gəlir modeli dəqiq müəyyən olunmalıdır. Hər bir startup fərqli gəlir modeli seçməli və bazarda rəqabət qabiliyyətli olmalıdır.
3. İlk Məhsulun Vaxtından Əvvəl Hazır Olması və Ya da Tam Hazır Olmaması
Bir çox startup öz məhsulunu bazara çıxarmazdan əvvəl çox vaxt sərf edir və mükəmməl məhsul yaratmağa çalışır. Digər tərəfdən, bəzi startuplar tələsik məhsulu bazara çıxarıb, müştəri rəylərini və bazar şəraitini nəzərə almadan sürətli nəticələr əldə etməyə çalışır. Hər iki yanaşma uğursuzluqla nəticələnə bilər.
Nümunə: Theranos
Theranos, bir damla qanla çoxsaylı tibbi testlər etmək iddiasında olan bir texnologiya şirkəti idi. Məhsulu bazara çıxarmağa tələsdilər və texnologiya tam olaraq işlək olmadığı halda geniş yaymağa çalışdılar. Texnoloji çatışmazlıqlar nəticəsində ciddi problemlər yarandı və şirkət tamamilə məhv oldu.
Öyrəniləcək Dərs:
Minimum Fəaliyyət Göstərə Bilən Məhsul (MVP) yanaşmasını tətbiq etmək yaxşı bir təcrübədir. Müştərilərin rəyləri əsasında məhsulu təkmilləşdirmək və mütəmadi olaraq yeniləmək məhsulun inkişafı üçün ideal bir üsuldur. İlk məhsulu mükəmməlləşdirməyə çalışmaq yerinə, bazarda test edilə bilən, əsas funksiyaları yerinə yetirən bir versiyanı təqdim etmək daha yaxşıdır.
4. Yanlış Komanda Yığılması
Startupın uğurunu müəyyən edən ən vacib amillərdən biri komandadır. Güclü və təcrübəli bir komanda startupa düzgün istiqamət verə bilər, lakin bacarıqsız və koordinasiyasız bir komanda startupın uğursuzluğuna səbəb ola bilər. Əksər uğursuz startupların səbəblərindən biri yanlış komanda seçimi, daxili münaqişələr və səriştəsiz idarəetmədir.
Nümunə: WeWork
WeWork böyük ofis kirayəsi biznes modeli ilə çox sürətlə böyüdü. Lakin idarəetmədə olan ciddi problemlər və təsisçi ilə rəhbərlik arasında yaranan qarşıdurmalar nəticəsində şirkət böyük maliyyə problemləri ilə üzləşdi və IPO (İlk İctimai Təklif) prosesində ciddi uğursuzluğa düçar oldu.
Öyrəniləcək Dərs:
Startup komandası müxtəlif bacarıqlara və təcrübəyə malik şəxslərdən ibarət olmalıdır. Hər bir üzv öz sahəsində peşəkar olmalı və startupın məqsədlərinə sadiq olmalıdır. Güclü liderlik və düzgün koordinasiya ilə startupın böyüməsi üçün əlverişli şərait yaradıla bilər.
5. Sürətli Böyümə Tələskənliyi
Startupların məqsədi tez bir zamanda böyümək olsa da, sürətli böyümə həmişə uğura gətirmir. Bəzi startuplar böyük investisiyalar aldıqdan sonra resursları effektiv şəkildə idarə edə bilməyib, tələskən böyümə strategiyaları ilə özlərini çıxılmaz vəziyyətə salırlar. Sürətli böyümə strategiyası əgər düzgün icra edilməzsə, maliyyə və infrastruktur problemləri ilə nəticələnə bilər.
Nümunə: Homejoy
Homejoy adlı ev təmizləmə xidməti startupı, sürətlə böyümək məqsədilə çox sayda yeni bazarlara girdi və geniş miqyaslı reklam kampaniyaları təşkil etdi. Lakin böyümə hədəflərinə çatmadan əvvəl xərclər çox artdı və startup maliyyə problemləri ilə üzləşdi. Nəticədə, Homejoy fəaliyyətini dayandırmaq məcburiyyətində qaldı.
Öyrəniləcək Dərs:
Sürətli böyümə strategiyaları həyata keçirərkən diqqətli və ehtiyatlı olmaq lazımdır. İlk növbədə bazarı düzgün qiymətləndirmək, iş proseslərini təkmilləşdirmək və yalnız maliyyə dayanıqlığı təmin edildikdən sonra genişlənmək daha doğru yanaşmadır.
6. Zəif Marketinq və Müştəri Əlaqəsi
Uğurlu bir startup yalnız yaxşı məhsula malik olmaqla kifayətlənmir, həm də güclü marketinq strategiyasına və effektiv müştəri əlaqəsinə ehtiyac duyur. Marketinqin zəif olması və müştəri rəylərinə əhəmiyyət verməmək startupın tanınmamasına və müştərilərin itirilməsinə səbəb ola bilər.
Nümunə: Color
Color Labs adlı foto paylaşma startupı məhsulunu bazara çıxardı, lakin müştərilərə düzgün şəkildə təqdim edə bilmədi. Qısa müddətdə böyük investisiyalar aldı, lakin marketinq strategiyasının zəifliyi nəticəsində geniş kütləyə çata bilmədi və fəaliyyətini dayandırdı.
Öyrəniləcək Dərs:
Marketinq strategiyanızı diqqətlə planlayın və müştəri bazanızı genişləndirmək üçün güclü marketinq alətlərindən istifadə edin. Sosial media, SEO, email marketinqi və müştəri əlaqəsi vasitəsilə məhsulunuzu effektiv şəkildə tanıdın və müştərilərin rəylərinə əhəmiyyət verin.
Startup uğursuzluqları ilə bağlı təcrübələr hər bir təşəbbüskar üçün qiymətli dərslər təqdim edir. Yanlış biznes modelləri, bazar tələbinin düzgün qiymətləndirilməməsi, komandadakı problemlər və zəif marketinq strategiyaları startupın uğursuzluq səbəbləri arasında ön plandadır. Bu təcrübələri analiz edərək və onlardan nəticə çıxararaq, gələcəkdə daha uğurlu qərarlar qəbul etmək mümkündür. Uğursuzluqlardan öyrənmək startupın daha güclü və dayanıqlı olmasına kömək edir.
